Eigen werk ( acryl op doek)
Wat kan ik doen, wanneer er weer een oorlog is in het Middenoosten en ik van alle kanten wordt belaagd met anti – Israël en anti – joodse geluiden, wat kan ik anders doen dan onderduiken in mij zelf om niet de angst te laten winnen die diep in mij zit?
De angst om wat er met mijn land gebeurt, het land, waar mijn vader zo vol van was?
Dit land, dat niet meer weet hoe HET op te lossen?
Het enige wat ik kan doen is schilderen, wat dan ook en het hoeft niet actueel te zijn, als ik maar met verf bezig ben en zo ontstaat dan deze vrouw, volkomen onbelangrijk, maar voor mij een uitweg voor alle spanning.
Eigen werk, aquarel op papier
Het gescande origineel uit een boek met de titel : Brücke
De arts die tegenover mij zit, laat me de schade van mijn wervelkolom op het scherm zien.
Hij kijkt me aan . “U heeft een stenose en opereren is geen optie”.
Opgelucht veer ik op : “Geen kanker gelukkig”.
“Nee, maar uw wervelkanaal is dermate vernauwd, dat het een ernstige aangelegenheid is”.
“Wat ik voor u kan doen is een orthopedisch corset en pijnbestrijding”.
“O, nou, dat doe ik dan maar”.
“Indien er zich andere complicaties voordoen, aarzelt u niet en neem contact met mij op”.
“U bedoelt?”
“Een eventuele uitval”.
De gemene pijn, die ik al meer dan een jaar heb en me af en toe volledig uitput kan dus nog wat anders veroorzaken.
Ik bedank hem vriendelijk voor de uitleg, nog steeds
blij, dat het geen kanker is.
Er wordt een corset aangemeten. Ik vraag de maker of hij de stof in een andere kleur, dan dat afschuwelijk roze, heeft. Zwart bijvoorbeeld?
“Nee, daar wordt nooit naar gevraagd”.
Roze wordt het dus en het ding is een martelwerktuig. Ik zit er in als een opgezette paspop.
Niet erg, als het maar helpt.
Helaas, het verlicht de pijn niet.
De volgende stap is naar de ” pijnpoli”.
Na de eerste behandeling sta ik verwonderd rechtop. “Dit is slechts de plaatselijke verdoving”, wordt mij verteld. Dat klopt, de pijn is weliswaar minder maar komt langzaam en in alle hevigheid terug.
Weer op de wachtlijst
“We proberen wat anders”. Dat wordt iets met stroomstoten en de Paasdagen zijn tien dagen pijnvrij. Voor mij een hele verlichting, maar volgens de anasthesist een slecht resutaat.
Weer een lange wachtlijst en in de tussentijd ga ik naar Israël met een kruk.
En nu, bijna zes weken na : “Dit wordt de laatste, als het niet aanslaat kan ik niets meer voor je doen”, kan ik nog steeds aardig goed lopen en me bewegen.
En als het nog even zo blijft , dan ga ik weer de Argentijnse tango dansen.
(Eigen kunst, foto van “Corset als bloemenvaas.”
Omdat we nogal eens van elkaar lenen is het niet zo vreemd, dat mijn buurvrouw me om een “piek”vraagt.
“Nee, heb ik niet”, was mijn antwoord.
“Ook niet ergens in een doos op zolder?.”
“Nee joh, ik vier toch geen kerst .”
“Ja maar, het zou toch kunnen?”
De volgende dag stond haar kleintje voor de deur en vroeg me met haar grappige uithalen of ik mee ging om een piek voor de boom te kopen. Leuk, ik ben dol op kerstversieringen bekijken en riep enthousiast terug: “Die krijg je van mij.”
We kochten een prachtige rode met versiering van goud, maar de vierjarige zit in haar blauwe periode en deze kleur vonden we niet in de Bijenkorf.
Het Kruidvat dan maar en daar lagen voor nog geen twee euro plastic sterren, die van kleur konden veranderen en blauw was daar één van.
Met twee “pieken”naar huis.
Vroeger hadden we uiteraard nooit een kerstboom, mijn zusje en ik begrepen dat, maar we waren niet weg te slaan bij mensen die er wel één hadden en ik herinner me die prachtige ouderwetse vogeltjes en het engelenhaar en de kaarsen, die in knijpertjes zaten.
Maar vooral ook de heerlijke geur van de bomen en het dennengroen.
Magische wonderen.
Wat de kerstliedjes betreft, daar waren we ook niet zo goed in thuis, maar toch werd er op de openbare scholen wat aan gedaan en mijn zusje kwam thuis met de wonderschone tekst :
“Maria ging in kerstnacht met Jozef naar bed met hem”….
Van Bethlehem had ze nog nooit gehoord.
Het moet ongeveer in die tijd geweest zijn, in de vijftiger jaren, dat een meisje uit mijn straat mij vroeg:
“Is het waar, ben jij joods?”
De toon waarop ze het me zei gaf me een onrustig gevoel, alsof er iets ergs met mij aan de hand was.
Ze raakte iets, dat diep was weggestopt, maar ineens met volle kracht naar boven kwam.
Pure angst.
“Ja, ik ben joods”.
Eigen foto dec. 2008
Eigen werk
Op het scherm verschijnt een interviewster met de mededeling, dat ze vandaag met iemand gaat praten, die de kijkers kennen uit de bla bla bla. Jij kijkt haar minzaam aan, zo ben je. Verder gaat het meisje en vraagt naar de nieuwste trends en met zachte stem, die mij aan mijn vader herinnert laat je haar de laatste modellen zien. ” Ach wat leuk, met houten pootjes “.
De houten pootjes zie ik niet, wel jou. Ze gaat over naar een ander en tot slot vraagt ze aan jou of je nog een tip hebt. “Jazeker ” En dan komt het, waarna ik verbijsterd naar het scherm staar.
“Ons motto is, laat je karakter zien”.
Oerstommerd die ik ben, ik heb dat niet willen zien, nooit. Altijd voor jullie opgenomen tegen iedereen, met de volgende woorden: “Als dit is wat ze nodig hebben , krijgen ze dat van mij, laat ze met rust, het komt goed. “
Wat nu, komt het goed? Als het aan mij ligt , is daar geen twijfel over.
Ik ben jouw moeder en ooit hebben we samen de zandkorreltjes geteld.
Eigen werk acryl op paneel
In de boekwinkel heerst een vreemde sfeer, mensen zoeken tussen de vele stands en ik probeer titels te lezen. Het valt niet mee, iwriet is lastig, omdat er geen medeklinkers worden gebruikt in de gedrukte taal.
Wat ik zoek kan ik niet vinden, geen boeken over Bauhaus, ook al zijn er diverse titels van verschenen. Ik probeer nog een keer, Menashe Kadishman misschien? Nee helaas en ook geen Chaim ( wie?) Soutine.
In Tel Aviv en Haifa staan de prachtigste gebouwen in Bauhausstijl , de boeken erover zijn in het noorden van Israel niet te koop, slechts op bestelling. Geen animo.
Een man, die een kennis ziet roept luidkeels: je moet je wel erg gaan vervelen met Jom Kipoer, dat je een boek gaat kopen, ik dacht, dat Marokkanen nooit lazen. Er klinkt gelach om me heen.
Er staat een lange rij, de mensen hebben haast, want alles gaat zo sluiten en er moet nog veel gedaan. Gegeten gaat er worden, voordat het vasten begint.Hier is dat om kwart over vier,het wordt vroeg donker. In het buitenland later, er moeten drie sterren aan de hemel staan.
Mijn schoondochter heeft alles klaar en gaat douchen en zich aankleden.
Dit is mijn eerste Jom Kipoer in Israel na veel jaren. Ik weet het nog goed, mijn kinderen ( te jong om te vasten) zaten net aan tafel in die middag in het jaar 1973, toen er grote onrust ontstond. De sirenes gingen af, de radio werd aangezet en in een soort geheimtaal werden de mannen en jongens van huis en synagoges geroepen om zich bij hun eenheden aan te sluiten. Ook de man met wie ik toen samen was moest zich melden. Zo’n drie weken heb ik niets van hem gehoord, wist niet of hij in leven was. Telefoon had ik niet , mijn ouders in Nederland waren erg bang en ik probeerde tussen de sirenes door en verblijf in de schuilkelder een zo gewoon mogelijk leven te leiden met mijn jongens.Het dorp waar ik woonde bestond op dat moment slechts uit vrouwen, kinderen en een handjevol oudere mannen en in alle dorpen om ons heen woonden Arabieren. Er gebeurde niets, zij zaten net zo in angst als wij.
Mijn man van toen kwam terug, gebroken, tien jaar ouder. Veel vertelde hij niet , later nam hij me mee en zag ik de Golanhoogte vol uitgebrande tanks. Een spookbeeld.
Vijf en dertig jaar geleden is dit alles, tijd is niets, het is vandaag Jom Kipoer en ik ben in Israel bij mijn zoon, kleinzoon ( de kleine druiventros) en schoondochter.
In de auto luister ik naar een radioprogamma, vanuit een bejaardenhuis in Israël en aan het woord zijn o.a. een overlevende van een concentratiekamp, een vrouw met heftige sympathieën voor de Palestijnen en een vrouw die moest vluchten voor het Israëlische leger met achterlating van alles wat ze bezat. De discussies waren heftig en soms was er weinig begrip voor elkaar, maar toch, men luisterde wel. Ik was het niet altijd eens met wat er werd gezegd en hier en daar voelde ik een plaatsvervangende schaamte.
En toch kreeg ik een gewaarwording van vreugde, want natuurlijk mag ik blij zijn met het bestaan van mijn land en ik zing keihard en waarschijnlijk zeer vals mee met het Israëlische lied, dat uit mijn autoradio’tje klinkt.
Israël is na 60 jaar een land als elk ander land, de regering maakt grote fouten en ze leert er van. Maar het is ook een thuis voor mij, die als joods kind destijds in Nederland als staatsgevaarlijk werd gezien en met de dood werd bedreigd.
De kleine druiventros groeit er nu op en ik hoop, tot in het diepst van mijn hart, dat hij over twaalf jaar, wanneer hij achttien zal zijn, niet tegenover zijn Palestijnse buurman zal staan met een geweer in zijn hand, maar dat ze samen een falaffel gaan eten.
Eigen foto van mijn geliefde plek .
(tussen Nahariya en Rosh Hanikra)
“Niet teruggekomen familie ” van de kant van mijn moeder.
Van mijn vader’s familie was er eveneens een lange lijst.
Ik kan niet anders , dan “gedenken”.
Eigen werk (acryl op paneel)
Eigen werk (aquarel op paier)
Hoe is je reactie, wanneer je even een kop koffie in een prettig café wil drinken en bij het uittrekken van je jas met een schok iets waarneemt, waarbij je als het ware bevroren in de ruimte blijft staan?
Die van mij was eerst ongeloof, gevolgd door verbijstering, de boosheid liet even op zich wachten, kwam pas later.
Ik pakte een kaart uit het rek, nam hem mee en liet hem zien aan de vrouw, die bij me was.Het enige wat ik kon zeggen was : “Dit mag niet”. Ze keek me aan : ” Je hebt gelijk, pak ze allemaal maar mee!”
Zo kwam ik tien dagen geleden thuis met tweeëndertig kaarten.Ik verafschuwde ze, maar bleef kijken en dwong mijzelf om uit te zoeken, waarom het mij zo van mijn stuk bracht. Wat mij pijn deed, was het mooie gezicht van Anne Frank als het ware bedoezeld te zien met iets wat het symbool van Arafat en geweld is.
En ik ben doorgegaan met kijken , nadenken en voelen, waarbij ik van het ene uiterste in het andere kwam. Ik raapte alle moed bij elkaar en vroeg mezelf af of deze afbeelding voor mij een uiting van kunst is. Toen ik zover was gekomen kon ik dat alleen maar toegeven en op een volkomen andere manier kijken naar iets, wat me eerst zo tegenstond.
In plaats van een belediging naar Anne Frank, waarvan wij allen weten waar zij symbool voor staat, kun je het ook zien als een aanwijzing naar een gewaarwording, een openbaring misschien?
De symbolen zijn schokkend, zeker om ze bij elkaar te zien, maar daardoor maken ze ons des te meer duidelijk dat er een einde moet komen aan de situatie zoals die nu is, tussen de Palestijnen en Israël.
Deze kaart zal weinig toedoen om het proces te versnellen en nog iets, misschien heeft de maker wel een heel andere bedoeling gehad, dan die ik er nu in zie, het zij zo.
Afbeelding; gescande kaarten
“De kleine druiventros”
Aquarel (Eigen werk op papier)
Oliepastel op papier
(eigen werk uit de serie : niet teruggekomen familie)
Uit de serie “Niet teruggekeerde familie”
Eigen werk (Gouache)
Maar liefst acht nieuwe afleveringen staan er op je website. Ik worstel me door de eerste heen, want ik wil slechts jou zien en ben niet geïnteresseerd in de dames die door dochters , kleindochters, zussen of vriendinnen zijn aangemeld, omdat ze verdienen “in het zonnetje te worden gezet”.
Nadat ze in een modezaak de voor de hand liggende kledingstukken hebben gepast gaan ze naar jou.
Je stem klinkt zacht, ietwat aarzelend. Ik hoor ook iets van je vader er in .
En dan, bij de laatste aflevering , zie ik het , bij het voorzichtig opzetten van een montuur, je handen zijn steviger en verbaasd kijk ik daarna naar je gezicht, dat voller is geworden.
Mama
(afbeelding: detail van groot werk in acryl)
Le Crotoy
2007,Acryl op paneeltje 20/30
Om enigszins te kunnen schrijven is er moed nodig om veel te schrappen.
Is het dan met woorden op papier hetzelfde als gesproken woorden?
Heb je om te zwijgen ook moed nodig?
Wanneer een mens jarenlang stil is, de woorden voor zichzelf houdt, is het zwijgen misschien niet meer om aan te horen?
Ik ben een mens van stilte, hou van het alleen zijn, na lange jaren dat ik het een straf vond en naar buiten toe een rol speelde.
Niet altijd de juiste rol op het goede moment, pijnlijke vergissingen en eenzaamheid.
Heb gekeken naar mijzelf , wist dat het anders moest en de woorden hielpen me, daar, waar ik het meest bang voor ben : te worden verlaten.
Eigen werk : acryl op papier
Er was geen tafeltje meer vrij vanmorgen in het restaurant van het ziekenhuis en zoekend keek ze om zich heen, zich vastklampend aan de rollater. Ze was niet jong meer, maar toch ook nog niet echt oud, onze blikken kruisten elkaar en ik knikte haar toe , schoof een stoel opzij, zodat ze kon gaan zitten. Ze begon te vertellen, dat ze haar man verpleegd had en zo zichzelf had verwaarloosd, waardoor operaties aan haar knieën en heup niet meer mogelijk waren. Maar ach, vervolgde ze, er is nog heel veel leuk hoor in mijn leven. Toen ze wat later weg ging bedankte ze me dat ik zo naar haar geluisterd had.
Mijn oude nicht die naast me zat te dutten in haar rolstoel werd wakker , hoorde wat de vrouw zei, keek me plotseling aan : jij vertelt niet veel van jezelf.
Er gebeurde iets met mij, waarbij de tranen los kwamen, het was geen huilen, meer een overgave.
Ik probeerde haar te vertellen waarom , ze hoorde me niet , was alweer ingedoezeld naar haar eigen wereld. We hebben samen zo gezeten, met mijn hand op de hare, tot ik haar weer naar de afdeling terug bracht.
Aquarel : eigen werk
Met een voet op het trottoir houdt hij zich , zittend op een knalblauwe fiets, in evenwicht. Baggy spijkerbroek, hoofd net niet meer kaalgeschoren , waardoor de grijze haren erg opvallen. Zijn ogen lichten op , ik draai het raampje van de auto open en vol enthousiasme roept hij me toe : Hoe vind je hem, gave kleur hè en hij rijdt me toch lekker joh, geruild met een buurjongen, omdat ik hem geholpen heb met zijn p.c.
Hij tilt de zware accordeon uit de achterbak alsof het niets weegt en dan zie ik, dat hij wat voller is , de donkere kringen en het lijden uit zijn gezicht verdwenen. We gaan door de gehavende voordeur zonder naambordjes naar binnen, ga jij maar voor, zegt hij ernstig en ik trek me langs de steile trap naar boven. Hij heeft gekookt voor ons, gehaktballen, bijna vierkant. Hij legt het me uit, ja, makkelijk, niks aan, pakje gehakt in vieren snijden, kruiden en bakken. Wij lachen, zo eenvoudig is het dus. Aardappelen, sperciebonen, appelmoes. Met kaneel, zoals vroeger.
Hij leert me hoe ik copieën kan branden van mijn radio-opname, laat het me dan zelf doen, hij zegt, dat hij er later naar zal luisteren. Zijn vingers gaan voorzichtig over de toetsen van de accordeon , ben het verleerd aarzelt hij en gaat door met proberen, ik zie zijn blik in de verte verdwijnen. Hij speelt.
Wat later drinken we in een van zijn favoriete biljart-cafétjes koffie, hij praat druk, vertelt hoe de baby van zijn piepjonge buurvrouw naar hem lacht en dan zegt hij : Weet je mam, ik ben nu best wel gelukkig.
Later zwaait hij me na tot ik de hoek om rij.
,
Afbeelding: fietsje, jaren geleden gemaakt door je oudste broer, over wie deze brief gaat.
De volgende woorden zijn door iemand geschreven die mijn Vrijdagbrieven leest.
“Uit haar werk spreekt wanhoop en onmacht, het verwarde me. Ik herkende er zoveel uit van mijn eigen bestaan”.
Ik heb er over nagedacht, deze uitspraak. Is er sprake van wanhoop? Ik kan zeggen, dat de wanhoop, die er ooit is geweest , wel heel duidelijk is omgeslagen naar hoop. Ik hoop iedere dag van mijn leven om je in de ogen te kunnen kijken en je samen met je broers te zien.
En de onmacht, hoe zit het daarmee? Door te schrijven is dat ook een andere kant uitgegaan, ik stel bij iedere brief die ik schrijf aan jou een daad en dat is goed, het voelt verdomde goed zelfs.
Als mijn brieven bij anderen iets wakker maken, dan kan ik daar met verwondering naar kijken , maar het is jouw stem die ik wil horen en ik zal er naar luisteren.
Mama
Portret van jou (oliepastel op papier)
Iemand vroeg laatst aan mij, waarom ik een weblog ben begonnen.
Omdat ik een document wilde maken , was mijn antwoord.
Voor wie?
Voor mijn drie zoons , mijn kleinzoon, de verdwenen familie, mijn ouders , voor mijzelf?
En die reacties , die je krijgt , wat doe je daarmee?
Ik geef iedereen antwoord.
Nu wil ik het anders doen , mijn reactieruimte ga ik sluiten. Persoonlijke mails kunnen natuurlijk wel altijd verstuurd worden.
Dit weblog heeft mij veel gegeven tot nu toe. Mooie en ook moeilijke reacties.
Door te antwoorden, heb ik veel over mijzelf geleerd , omdat ik gedwongen werd na te denken over ieder woord.
Ik ben begonnen met schilderen , daarna kwamen de woorden.
Ik ben begonnen met schrijven , daarna kwamen de brieven.
Alles gaat voorbij, maar de andere kant op. (Roberto Juarroz)
Gouache, eigen werk.
Hoe verwoord ik grote stilte door niet anders dan te zwijgen.
Ik ga het een keer proberen uit te beelden , het niets, het onzekere, met de enige zekerheid, dat jij niets wilt.
Daar zal ik veel moed voor nodig hebben.
Dit schilderij gaat ook over jou, samen met je broers, toen alles nog goed leek, maar zoals je ziet schuiven er donkere wolken voor het beeld.
Wanneer schuif jij jouw wolken opzij en kom je weer in onze wereld waar veel veranderd is, maar ook veel hetzelfde , omdat we zijn wie we zijn.
Mama
eigen werk, acryl op karton
Hand in hand liepen we en je liet me jouw wereld zien, de gan (kleuterschool) waar je je dagen doorbrengt, je vertelde over de vriendjes, die je het liefst zijn, maakte trots een koprol over het gras, en samen bogen we ons over de bloemen, die ik niet van je mocht plukken, omdat ze beschermd zijn, wat ik te laat begreep. Je liep op de randjes van de stoep, balanceerde, viel nog net niet We keken naar de vogels, ik vroeg je naar de pauwen, die ik in de verte hoorde, maar wist het woord niet in het iwriet, waarop je mij de mussen wees. Nee, ze zijn groter dan de mussen, zei ik,veel groter, je knikte wijs en wees naar de kraaien.
Elke seconde besefte ik, dat ik daar liep met jou en ik wilde alles vasthouden.
Een van die dagen, je was wat huilerig, zijn we samen gaan tekenen aan jouw kleine tafeltje in de tuin, tegenover elkaar zittend.
Ik heb je geschilderd, daar in dat verre land, waar ooit mijn vader wilde wonen. Hij dacht, dat daar alles mogelijk zou zijn.Geen vervolging, geen achtervolging, geen verbergen , maar gewoon leven , opbouwen, iets moois en goeds maken. De oorlogen die kwamen, maakten, dat hij wat meer afstand nam, dit was niet wat hij voor ogen had.
Jouw vader, aan wie de liefde voor het land was doorgegeven heeft er zijn hakken in het zand gezet en wortels gemaakt en jij kleine druiventros zult hetzelfde doen.
Als het aan jou ligt komt er nooit meer oorlog.
Eigen werk ( aquarel op kindertekenblok)
De telefoon gaat, de buitenwereld roept, ik wil nog niet opnemen, laat het rinkelen. Later luister ik naar de voicemail en het is, alsof ik het niet begrijpen kan.
Een vriend :” Jouw verhaal is op de plaatselijke radio, het verhaal dat je vader vertelt.Ik heb je herkend, kippenvel heb ik er van.”
Later op de dag komt hij even langs en vertelt over wat hij hoorde en hoe het hem raakte.
Ik vraag een cd van de opname aan , de maker is verrast en legt mij uit , dat hij het verhaal uit het boek over de stad heeft gehaald. Dan stelt hij me voor mee te werken aan een kort vervolg, dat over mij zal gaan.
Zonder aarzeling zeg ik: “Dat is goed”.
Mijn vader,voor en na de oorlog .
.jpg)
Deze kinderen in mijn familie kwamen niet terug.
Het is deze dagen alsof ik in een mistige omgeving leef met flarden van helderheid. Ik zie films, documentaires, ik hoor gesprekken, lees artikelen. Allemaal bij elkaar gesprokkeld, gezeefd en wat er over blijft, daar kan ik naar kijken en voelen. Daar tussen door leef en praat ik met mensen over andere dingen, totdat iemand mij vraagt of ik wel eens in Westerbork ben geweest.
Bijna had ik geantwoord “als dat zo was, had je het me niet meer kunnen vragen”.
Ik houd me in, geen sarcasme, zij bedoelt het werkelijk goed, heeft het allemaal gezien.
Westerbork, Auschwitz, ze vertelt, ik luister, ben aangepast, ben beleefd en vertel iets over mijzelf, mijn weblog.
Dan wil ik naar huis, voor dat de klok acht slaat wil ik thuis zijn.
Eigen werk (gouaches)
.jpg)
Ook mijn vader had de behoefte om te vertellen .
Onderstaand verhaal is geschreven door mijn vader.
de naam Anneke was gefingeerd….
Mijn twee jurkjes horen in een oorlogsmuseum en daar gaan ze ook heen, maar eerst wil ik ze laten zien op mijn weblog. Het witte jurkje heeft een label met “Happy Day” en het oranje is bijna exact nagemaakt, waarschijnlijk van parachutestof. Ze zijn het symbool voor de tijd dat ik “ondergedoken” was.
Ik herinner me niet, dat ik ze heb gedragen, maar ik heb ze mijn hele volwassen leven gekoesterd, diep weggestopt in een kast. Dit was ik , dit kleine meisje, weggestopt bij pleeggezinnen. Mijn bestaan was van zo groot belang, dat ik er niet mocht zijn. Anderhalf jaar oud was ik, toen ik weggebracht werd en in mijn vierde jaar teruggevonden ,drie pleeggezinnen verder, verborgen in het piepkleine Neerkant. Volgens mijn ouders waren mijn eerste woorden tegen hen : Ik ken mama en papa nog wel.
Ik herinner me niets van de tijd dat ik terugging naar mijn eigen ouders. Wat ik nog duidelijk zie, dat zijn de wormstekige appeltjes, de ham en worst aan het lage plafond, de manier waarop Moeke het brood sneed, de koster van de kerk, de molenaar, mijn grote pleegzusjes die ik bewonderde, de rabarber zo van het land lekker zuur, achterop een paard zitten, de zolder waar ik sliep met mijn even oude pleegbroertje, de boerderij pal aan de weg, de melkfabriek ernaast , de spinnen die we vonden en een beschieting vanuit de lucht terwijl ik samen met een pleegzusje onder een fiets lig en de kogels hoor ketsen op de weg, tak-tak-tak.
Mijn eerstvolgende herinnering is de geboorte van mijn zusje, een jaar later en hoe het kleine huis waar we woonden vol zat met ontheemde familieleden. Mijn moeders broer, een neef van mijn vader slapend op matrassen in de gang en later uit een jappenkamp zijn twee zussen.
En dan zijn er nog die twee jurkjes in mijn kast en het nooit verdwijnende gevoel dat ik er niet mocht zijn.
Van mijn moeder, heb ik de zilveren art-deco ring met het zwarte steentje, die zij in haar verlovingstijd van mijn vader kreeg. Zij en ik hadden dezelfde handen, dus wanneer ik de ring draag en naar mijn hand kijk, is ze weer even bij me.
De tweede ring , ook art-deco,was van de schoonmoeder, die ik nooit heb gekend, omdat ze niet terugkeerde van een concentratiekamp. Ik kreeg hem toen ik trouwde met haar zoon, die de vader van mijn kinderen werd. Bij haar vlucht, had ze kind en enkele sieraden achtergelaten in goede handen.
Het gebeurde in de tijd, dat ik op zaterdagen bij een juwelier/antiquair werkte.Die dag droeg ik het witgouden ringetje van mijn schoonmoeder. Ik hielp een Duitse klant, ze was begin dertig en zocht samen met haar partner een ring , die beslist uit de art-deco periode moest zijn. Ze vond niet wat ze wilde, pakte plotseling mijn hand vast en zei , wijzend naar mijn ring: “So einer, dass möchte ich gerne!!”
Ik trok mijn hand terug, pakte alles rustig bij elkaar. Zei: “Moment bitte” en verdween naar het kantoortje, waar ik een collega vroeg om het van me over te nemen.
In de drukte van die middag is het hele voorval niet opgemerkt….
.jpg)
Je website is prachtig, glossy en ik wilde zo graag, dat ik er gewoon trots op mocht zijn, want tenslotte is het van jou.
En toch ,ondanks alles, ben ik er blij mee, want je doet het heel erg goed.
Mijn laatste vraag ,vorige week , was of je die zachtheid van toen nog op kon roepen.
Ik heb er over nagedacht of dat wel juist is, mag ik dit wel aan je vragen.
Of eigenlijk :was die zachtheid er wel, of verbeeldde ik me dat, omdat ik iets anders niet aan zou kunnen.
Nee, het was er, in al zijn facetten.
In de liefde kon je net zo lijden als ik, zoveel pijn die je me toen liet zien, dat had ik je willen besparen.
Wat is er met je gebeurd, dat je deze kant ben uitgegaan in je leven. Was er een aanleiding, een gebeurtenis, vertel het me, mail, schrijf.
Want ik weet het niet, ik vul het allemaal zelf in.
Ik luister naar je, onvoorwaardelijk!
Foto:
Deze kleine speeltjes stonden ooit in je kamer
.jpg)
Jammer, ik kan niet meer even naar je kijken en je stem horen, want alle filmpjes heb je verwijderd op je website. Het enige wat er te zien is , zijn de openingsuren. Maar die ene foto, waar je zo mooi op staat, die heb ik opgeslagen, die is er nog. En jij, waar ben jij, behalve in die stad in die verre uithoek?
Wat doe je nu, op dit ogenblik, ga je af en toe op de computer kijken of er weer een vrijdagbrief is, of misschien ook niet.
In een vorig leven kon je er met je vriendinnetje van toen zo lekker om lachen , om die mesjoggene moeders van jullie, die, hoewel zo heel verschillend, toch dezelfde rare afwijkingen hadden. Tja, dat had je nu eenmaal met ze, lastig, dat wel….
Dat het meer dan lastig was, realiseerde ik me heel scherp, al heel lang en ik heb mezelf binnenstebuiten gekeerd.
Het is veel gevraagd, maar het zou mooi zijn, als je dat gevoel van toen nog even kon oproepen, die zachtheid.
Foto: Tuschinski-deuren
We hadden contact via de Skype, ik hier achter mijn p.c. en mijn zoon in dat verre buitenland.
Zijn vraag bracht me in verwarring, want hoe kan ik hem over de kindertijd van zijn vader vertellen. Ik zei hem, dat hij dat zelf moest vragen, maar hij wilde het van mij weten. Wat ik wist heb ik verteld en ik kon kijken naar de vader van mijn kinderen met een mildheid, die er voorheen niet was.
Eigen kunst-oliepastel
Soms is er een barrière in je leven. Hordenlopen, daar lijkt het ook wel wat op . Je neemt een aanloop en hoopt er het beste van.
Het gevaar om met een hak ergens achter te blijven haken en een rotsmak te maken is een van je angsten. Meestal gebeurt het niet, maar net als je denkt, dat je het wel redt, lig je daar, languit, verdwaasd, de weg kwijt.
Mij gebeurde het dus, na mijn vorige bijdrage, mijn laatste horde.
Ik heb hem genomen, kwam met beide benen op de grond, liep door alsof er niets gebeurd was.
Ik dacht, dat ik dat kon.
Toen ik (de volgende dag ) las, wat ik had geschreven kreeg ik een black-out.
Ik kies er voor om dit te vertellen.
Hoe mijn blog verder gaat is nog niet duidelijk, maar dat er nog het een en ander ligt, dat is zeker.
Kunst : acryl op papier
.jpg)
Het is donderdag,maar ik kom er niet omheen, dit moet gezegd worden, dit is mijn verhaal en een schreeuw naar jou.
Ik ben je moeder, je hebt daar niet om gevraagd, , maar het feit ligt er. Jij bent mijn jongste en daar heb ik wel om gevraagd, ik wilde je met alles wat er was!
Twaalf jaar geleden geschilderd en de pijn is er nog steeds.
Het went , dat wel, het is als een chronische aandoening, het zeurt, het steekt, ik weet, dat het er is en negeer het, zo hard mogelijk .
Nu, vandaag, kan ik er niet omheen, ik moet er naar kijken, van alle kanten en wordt het me ontzettend te veel.
Wat helpt mij alle begrip van de wereld als het mijn pijn niet vermindert? Vertel jij me dat maar eens , luid en duidelijk, dat is wat ik nodig heb.
Jij hebt van mij de stilte gekregen, nu vraag ik iets, wat ík nodig heb.
Dit is niet makkelijk voor mij, vergeet het, ik ben bang, wil wegduiken voor nog meer pijn….
Ik luister naar je
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Om een “oversprong ” te maken na mijn laatste bijdrage, maar toch dicht bij de materie van mijn blog te blijven, heb ik om inspiratie op te doen, albums doorgespit. Als uitgangspunt van mijn werk gebruik ik nogal eens foto’s en deze heb ik ooit in Israël gemaakt, om er iets mee te doen. Nooit van gekomen, maar dat kan altijd nog.
Ik heb iets met doorkijkjes, ramen, deuren, etalages. Niet dat ik dat vaak schilder, maar het beeld intrigeert me. De spanning van wat er achter zou kunnen liggen, het verborgene.
De foto’s zijn gemaakt met een simpele camera, die ik destijds op Schiphol nog even snel in de duty-free heb gekocht.
De locatie is het noorden van Israèl, tijdens een bezoek aan mijn zoon , die daar toen nog in een kibbutz woonde.
Nee, geen zwaar verhaal over die tijd, niet omdat het er niet zou zijn, maar ik wil het vandaag lekker luchtig houden.
Gewoon even een foto-blog….
Alles om mij heen straalt blijheid uit en ik voel niet hoe zwaar je bent. Je bent nog heel klein, dus die zwaarte klopt niet. En ook weer wel, ik zeg tegen je: ” je bent veel te groot om gedragen te worden, maar ik ben zo blij dat je er bent”. Je antwoordt : “Ik ook “.
Het volgende moment is het alsof er op de computer een verkeerde move wordt gemaakt en met een “wham” word ik wakker.
Ik ben blij dat je er bent en luister naar wat je me wil zeggen
Monoprint (eigen werk)
Lang geleden hadden we iets samen , we beschadigden degenen die van ons hielden en onszelf.
Zijn gezicht is vertrokken van verdriet, hij klemt zich vast aan zijn hond.
Af en toe zie ik hem nog wel eens en groeten we elkaar.
Het schilderij kon hij niet meenemen en ik wilde het niet meer, dus heb ik het vernield.
Zo overlezend lijkt het wel in steno geschreven, al het overbodige eruit en slechts de feiten blijven over.
[foto] Acryl op karton
Donkere dagen, ze maken me somber, het duurt te lang, ik slaap te veel en ik ga op een ingesneeuwd dier lijken, dat zich veilig stelt voor hetgeen dat komt. Mijn inspiratie voor leven en bijbehorende kleuren is naar nul gedaald. Hoog tijd om de boel weer eens om te gooien en dat betekent, dat ik met meubels ga sjouwen.Zo heeft elk mens wel iets vreemds en bij mij is dat het stylen van mijn omgeving en met overgave wordt dat onmiddellijk gedaan, alsof er een honger gestild moet worden. Ik vind dan , dat niets meer klopt en bezeten als ik ben gaat het gebeuren. Nu zijn het de schilderijen die me storen, alsof ze een misdaad begaan, door simpelweg aan mijn muren te hangen…
Veel zijn het er niet, want ik hou van “minder is meer” en van eigen werk wil ik nooit te veel tegelijk, dus een enkel stuk is toegestaan, maar dan moet het wel de goeie kleur hebben en passen bij wat ik zie. Omdat het zo sombert in mij heb ik kleur nodig en dus heb ik deze uit mijn opslag gepakt.
Geen idee hoe lang hij blijft hangen want ik vind hem te klein. Ik moet aan het werk om nu eindelijk weer eens wat groters te maken.
Daar gaat het eigenlijk om….
Eigen werk (acryl op papier)
Het Het lukt me niet een brief naar jou te schrijven, je bent te ver van me verwijderd nu. Slechts wanneer ik me dicht bij je voel kan ik mijn gedachten naar je toe sturen. Vandaag was ik bij je oudste broer en meestal gaan we ergens lekker eten, hij altijd een biefstuk en voor mij vis.
Deze keer niet: ik zag ,toen ik de auto uitstapte, dat het niet denderend ging met hem en hij zei: ” mam, ik ga er niet uit vandaag, het lukt niet, maar ik maak voor ons beiden iets lekkers.” ” Prima”, was mijn antwoord en ik zag de spanning van hem afglijden. Samen stommelden we de gammele trap naar zijn kamer op, waar ik werd getracteerd op een walm van sigarettenrook en een rommelige tafel vol lekkere broodjes , vleeswaren en twee tartaartjes die hij voor ons ging bakken. Kop thee er bij en chocoladetoetje na.
De televisie staat altijd aan, zo ook de computer, waar hij meespeelde met een pokergame. Leg het me uit, zeg ik en dan leert hij me vol overgave hoe het werkt en zitten we virtueel te gokken met z’n tweeën….
Met een grote grijns lacht hij me toe : “Leuke moeder ben je”….
Je speelgoedhond heb ik even van de zolder gehaald….
Schiphol was de plaats, waar mijn zoon (die al jaren in dat verre en harde buitenland woont) , de eventuele toekomstige schoondochters aan mij voorstelde. Zij was de tweede en ze is gebleven. Niet omdat hij mijn toestemming zo nodig had; integendeel, hij heeft een zuiver gevoel ontwikkeld over wat goed is voor hem of wat niet deugt. Zij deugde en hoe, dat wist hij alleen.
De werelden waar zij beiden uitkwamen waren twee uitersten. De zijne, een ietwat afstandelijke met een behoorlijk uitgedunde familie en de hare, een warme omgeving met een vloed van broers, zussen, neefjes, nichtjes.
Deze aquarel heb ik gemaakt van haar in de tijd ,toen ze wisten, dat kinderen voor hun beiden welhaast onmogelijk zou zijn. Ze heeft gevochten en gekozen voor onderzoeken en zware behandelingen en haar grote inzet heeft het “druiventrosje” opgeleverd….
Het zuivere gevoel dat mijn zoon heeft kan hem ook in problemen brengen en dat gebeurde toen hij uit een goedbetaalde baan stapte en bijna zonder inkomen kwam.
“Wees niet boos” zei ze tegen me. En ik hoorde onvoorwaardelijk liefde….
Dit blog leert mij veel over mijzelf, ha, en ik dacht nog wel, dat het tonen van mijn werk genoeg zou zijn. Niets is minder waar….
Gouache
Het is zeker al weer vijftien jaar geleden, dat ik een foto van je heb gemaakt. Al die tijd geen foto, geen lach, geen : hallo mam, geen telefoontjes, geen : hoe gaat het, geen gesprekken over de dingen die we mooi vonden, geen kus op je krullen (die nu bijna zijn verdwenen) , geen verslag van je vorderingen op je werk ( je hebt nu je eigen zaak), geen verhalen over je nieuwe liefde (de vrouw, die onzichtbaar werd voor haar familie), geen sleutel in het slot ( dat ik in paniek heb laten veranderen).
Langzaam komt er een ander gevoel boven drijven, als door een dikke mist van verdriet en van begrijpen; het helemaal vanuit jouw pijn willen zien en je vooral volledig los laten in je poging de symbiose te verbreken. Al die jaren van zelfonderzoek, van bijna gekte omdat mijn kind onderduikt uit vrije wil….
Het is een gewone reclame-aankondiging op je internet-site, met een prachtige foto van jou erbij. Je ziet er goed uit. Je doet het goed….
Je laat een stem zeggen : “Waar persoonlijke benadering hoog in het vaandel staat”.
Dit is voorlopig mijn laatste brief, ik wil nog steeds naar je luisteren en ik ga verder met het schilderen van mijn wereld….
gouache, eigen werk
Juist op de avond, dat ik, samen met mijn vriend en de kinderen (in dat verre buitenland) met de hulp van de MSN , de kaarsjes wilde aansteken voor Chanuka, begaf mijn MSN-account het.
Er werd gevraagd naar mijn wachtwoord en in de haast om maar op het net te komen, was ik dat kwijt, wist het niet meer, blanco. Zo ook de MSN. Moest allerlei rare oogtesten doen, nieuwe wachtwoorden aanmaken, die dan weer niet veilig genoeg geacht werden, klein leed….
Een chanukia bezit ik niet, want de meeste die in de handel zijn vind ik oerlelijk en uiteindelijk staat zo’n ding je de rest van het jaar in de weg. . Vroeger gebruikte mijn toch wel “vrome ” vader een gewone broodplank. Met kaarsvet zette hij de kaarsen vast en zo leerde hij ons over het wonder van het licht Dat kon ik ook . Mooi rood bakeliet dienblad met negen theelichtkaarsjes en mijn eigen ontwerp was verantwoord design….
MSN deed het uiteindelijk. Met mijn vriend naast me en de kinderen voor me op het beeldscherm heb ik de lichtjes aangestoken. Samen zeiden we de gebeden, die er bij mij een beetje uitgesleten waren en zongen we het Maoz Tsur. De kleine “druiventros” zong zo hard, dat het zonder dit wonder van techniek misschien hier ook nog te horen zou zijn.
Na zoveel alleengaande jaren zonder het vieren van een van de mooiste tradities, was het gisteravond mijn mooiste Chanuka ooit….
Maoz Tsur, een prachtig lied
Afbeelding: je (langharige) broer met zijn kind
aquarel, eigen werk
Een echte volgorde is er niet, in mijn brieven aan jou. Daarom ga ik het nu even over het jongetje hebben, dat in onze familie is geboren. “Druiventrosje” is een vrije vertaling van zijn naam….Het is een stevig kereltje met dikke donkerblonde krulletjes , een heel licht getinte huidskleur en grote groenbruine ogen. Het meest lijkt hij op zijn moeder, die vrij donker is, klein, met een expressief gezicht. Hij is heel “wijs” en verstaat Hollands, de taal waarin zijn vader met hem praat. In Januari wordt hij vijf.
Zij zijn al een hele tijd bij elkaar, daar in dat verre buitenland en hebben het goed. Ze leven van weinig en hebben niet meer nodig om gelukkig te zijn; behalve een veilige plek….
Ik weet nog steeds niet of je mijn brieven leest, ik blijf ze wel schrijven, ook al wordt het niet door iedereen begrepen. Ik kan alleen maar zeggen, dat het iets van mij alleen is en dat ik het nodig heb. Niet uit egoïsme, maar om te overleven , om iets te doen, dat uit het diepst van mijn wezen komt. Alleen dan kan ik er ook voor een ander zijn….
Iem ejn ani lie, mie lie?
vrij vertaald: als ik niet voor mijzelf ben, voor wie dan?
Je kunt met de vertaling vele kanten op….
Ooit was het een uitspraak van Golda Meïr.
Zij en ik zijn al bevriend sinds ons zesde jaar. De droomster die ik was liep de kilometer afstand van mijn openbare school in een eigen tempo van om me heen kijken en me verliezen in de dingen om me heen. Zo kwamen we elkaar tegen , al spelend bleef ik bij haar, mijn moeder helemaal vergetend….
Toen het duidelijk werd, dat wij elkaar als vriendin hadden uitgekozen is mijn moeder naar háár moeder gegaan en vroeg : “Vindt u het wel goed, dat uw dochter bij ons komt spelen, want wij zijn joods”….
De vraag bleek overbodig en wij hebben ons hele leven contact gehouden met elkaar.
Ze zei , ” ik heb wat voor je, maar als je het niet mooi vindt, dan hou ik het zelf “. ” Wat prachtig “, meer kon ik niet zeggen , toen ik het uitpakte, het was alsof ik mijn drie jongens in mijn handen had….
.jpg)
Hoe ga ik verder nadat ik jou heb gezien? Stilte had ik nodig en jij waarschijnlijk ook. Je wilt het niet en toch praat ik met je, op deze manier. Jij maakt zelf uit wat je er mee doet, jouw zwijgen is even legitiem als mijn níet meer zwijgen.
Afgelopen zomer brak er oorlog uit in het andere verre buitenland , dicht bij waar je broer met vrouw en kind woont. Ze kwamen in de gevarenzone en dat alles riep enorme angst bij me op, de druk werd haast te groot . Er heen gaan was geen optie, omdat het noorden onder vuur lag…. Een gordelroos-aanval , waardoor ik me nauwelijks kon bewegen , kwam er bij , maar ik moest iets doen en dat werd het blog!
Mijn eerste afleveringen gingen over “de niet teruggekeerde familie”.
Voor een expositie heb ik dat als thema genomen, omdat het al een tijdje onder de oppervlakte lag te wachten. Ben gaan werken , zo uit bed naar mijn “atelier”, jouw oude slaapkamer….Heb foto-albums doorgespit , de vloer lag bezaaid. Genoeg ooms , tantes , neefjes , nichtjes , die nooit meer terug kwamen. Van je oma’s kant heb ik Levie en Annie en een paar kinderportretjes geschilderd en van de kant van je opa waren er zijn twee broers en een meisje. Toen er negen portretten af waren ben ik gestopt.
De afbeeldingen van twee kinderen hangen bij hun zusje , die als enige van het gezin overbleef.
Ik besef , dat je dit allemaal misschien niet wil weten , maar ik heb het voor mijzelf nodig om de reden van mijn blog uit te leggen .
Mijn weblog is opeens een andere kant op gegaan. Ik kan niet anders , ik moet mee , want mijn wereld is anders geworden sinds ik je kan zien op internet ….
Misschien ga ik je steeds wat over het leven vertellen …., hoe het was zonder jou ….. Het heeft nog geen vorm in mijn hoofd , ik vertrouw op mijn intuïtie . Dat het moeilijk wordt weet ik , want wat kan ik zeggen zonder jou en mij te beschadigen .
Er is een zin , die de laatste tijd vaak in mijn gedachten terugkomt. Toen je nog klein was , vroegen we hoeveel we van elkaar hielden en dan zeiden we : net zoveel als er zandkorreltjes op de wereld zijn .
Ik herhaal het : wat ik het liefst zou willen is naar je luisteren ….
Afbeelding: Zo heb ik je ooit gezien en geschilderd, dit was jouw huis, jouw hand….of ?….
Hier ben ik ongeveer 4 jaar, waarvan er drie “ondergedoken” zijn doorgebracht, zonder mijn ouders, op drie verschillende adressen, bij steeds weer andere mensen. Een onderduikkind, later werd daar een nieuwe term voor bedacht : child survivor. Boeken werden er geschreven , congressen werden gehouden met lotgenoten van over de hele wereld. Op een van die eerste congressen waar ik aan deelnam kwam ik in een workshop creatieve therapie terecht Daar maakte ik dit kinderportret.
“Vanaf onze geboorte hebben we alles in ons “, zei je broer door de telefoon vanuit het verre land . Hij zei nog meer, had het over waar het in het leven over gaat en wat het allermoeilijkst is.
“Intimiteit” .zei hij. ” Het onder ogen zien, dat je houdt van de ander en de moed hebt het uit te spreken”.
Ik weet nog wat voor mij het allermoeilijkst was. De keer dat ik je wegstuurde.
En kijk wat we gevonden hebben.
Je kijkt me hier niet aan, eerder langs me heen en je blik is verdrietig in dit werk , dat ik ooit schilderde.
Je bent veranderd en toch ken ik ieder gebaar, de klank van je stem, alles zo vertrouwd en zo onwerkelijk .
Ik wil je steeds weer zien, maar meer dan het korte filmpje op internet is er niet.
Ik wil je ook zo veel vertellen, maar meer dan dat het goed met me gaat is er ook niet.
Wat ik echt zou willen, dat is naar je luisteren, je verhaal horen, het waarom.
Ik heb je gezien………na zoveel jaren heb ik je gezien…..
Je sprak…………, maar niet tegen mij. Welnee, je had het over andere dingen, maar niet over jezelf of ons. Heb je het wel eens over ons? Ik wel, ben vaak in dialoog met jou……..heb je brieven gestuurd….. een keer met ronkende auto voor je deur gestaan en wilde zo je huis binnenrijden………..machteloos. Maar nooit ben ik opgehouden van je te houden en je tegen iedereen te verdedigen …..omdat je dit waarschijnlijk nodig hebt.
Morgen is je geboortedag en weer zal ik wat stof van het papieren Rietveld stoeltje blazen en weer zal ik je jongenshanden er aan zien werken
Laat het niet voor niets zijn geweest, al die jaren
Ik heb je gezien, op je nieuwe website
Hé moeder,
Vrijheid van meningsuiting , daar kiezen we allen voor!!
Je leeft in een wereld van anders denkenden en die zullen er altijd zijn. De aandacht, die wij ze schenken, daar leven ze van , deze zelfde aandacht , waar we allemaal van leven !!
Gebruik het met je ziel, van binnen uit . Ga door met je blog , hij is mooi . Ik lees alle commentaren en het doet me goed een andere kant van je te zien en daar gaat het ook om ! Aandacht. De aandacht van de mensen naar je werk, het trots zijn van een zoon op jou, de mens goed doen op jouw manier : de schilderijen. Deze aandacht versterkt jou ook !
Een leven opbouwen………..
Kus.
geplaatst met toestemming
Uiterlijk weerspiegelt innerlijk?
Voorstudie van een schilderij.
.jpg)
.jpg)
